باسمه تعالی

در اینجا تعدادی از روشهای مفید و پرکاربرد امر به معروف و نهی از منکر را خدمت شریفتان عرض میکنیم .

شیوه اول: روش اشاره کردن است یعنی با حرکت صورت یا دست بتوانیم خطاکار را متوجه کنیم

برای نمونه با یک اخم کردن، سر به زیر انداختن، رو برگرداندن، دست به چانه گرفتن او را متوجه کنیم که این حرف یا کار غلط است .

 تا زمانی که اشاره کردن جواب میدهد، نیاز  نیست که وارد مرحله زبانی شویم. تا زمانی که مرحله ی زبانی جواب میدهد، نباید وارد مرحله ی سوم شویم که اقدام با زور و عمل است و در اختيار حکومت است .

شیوه دوم: روش وعده ای یا تشویقی است اگر فردی کار خوبی را انجام داد یا اینکه کار حرامی را ترک کرد، تشویق بشود و در صورت امکان، هدیه یا پاداش به او تعلق گیرد .

ما میتوانیم به بچه ای که نماز میخواند، در جمع همسالانش هدیه بدهیم و دیگر بچه ها را هم با تشویق او، ترغیب به نماز کنیم .

شیوه سوم: اخم و کم محلی کردن است به قول معروف او را تحویل نگیریم.. مثلاً رئیس می بیند که مرئوسش خطا کرده است. او را مثل سابق تحویل نگیرد و یک درجه ای او را مورد کم مهری و کم محبتی قرار دهد تا او را متوجه اشتباهش کند .

مثلا در جمعهای فامیلی از کار خلاف اعضای فامیل خود حمایت میکنند و پشت او درمی آیند و بر کار بدش سرپوش میگذارند و بعد میگویند خوب! هر چی باشه، برادرمه! من عموم رو ول کنم و فلانی رو بچسبم! من علیه پسر داییم شهادت بدم؟ در قرآن شریف آمده است

 ای کسانی که ایمان آورده اید، کاملًا قیام به عدالت کنید و برای خدا شهادت دهید، اگر چه (این گواهی) به زیان خود شما یا پدر و مادر و نزدیکان شما بوده باشد، (چرا که) اگر آنها غنیّ یا فقیر باشند، خداوند سزاوارتر است که از آنان حمایت کند

بنابراین، از هوی و هوس پیروی نکنید که از حق منحرف خواهید شد؛ و اگر حق را تحریف کنید و یا از اظهار آن اعراض نمایید، خداوند به آنچه انجام می دهید، آگاه است.»  (سوره نساء، آیه ١٣۵) .

شیوه چهارم: روش پرسشی است نظیر اینکه چرا اینکار را انجام دادی؟ چرا اینطوری میگردی؟ چرا دروغ گفتی؟

پرسش از فرد خطاکار یک شیوه ی اثرگذار است؛ چون پردازشی در ذهن او انجام میگیرد و این باعث میشود که او خودش جواب خودش را بدهد

این خیلی فرق میکند که ما به او جواب بدهیم و احیاناً با مقاومت و سرسختی او هم روبرو شویم . شیوه پنجم: آسان سازی معروفات است

سجاده ی نماز را دم دست بگذارید

بعضی جاها که میروید، صاحبخانه یا صاحب کسب و کار اصلاً نمیداند که قبله کدام طرف است! یا جای مهر و سجاده کجاست! این یعنی چی!؟ .

از جملات آسان سازی هم میشود استفاده کرد. به عنوان نمونه، مسجد نزدیک است ها! بریم مسجد نماز بخونیم! آیا واقعاً مسجد نزدیک شد؟ بله! در ذهن او نزدیک شد و اين جملات اثر دارد

اینها آسان سازی در ذهن است و به امر به معروف و نهی از منکر کمک میکند .

شیوه ششم: حذف ابزار منکرات است مثلاً کنترل ماهواره، ورق پاسور، قمه، چوب قلیان و ابزارهای کشیدن مواد مخدر را پنهان کنند

البته آن شخص ممکن است دوباره برود و آن ابزار را تهیه کند، ولی او را متوجه کارش میکند .

مورد دیگر اینکه شیوع فحشا در مناطق شمالی کشور، به دلیل ویلاسازی و وجود مکانهای خالی فراوان در آنجاست و موجب شده است که فواحش و زنان بدکاره از همه نقاط کشور، در آن مناطق تجمع پیدا کنند .

دریا برای استفاده ی عموم مردم است. در طول این هشتصد و پنجاه کیلومتر نوار ساحلی، به ندرت یک مسیر برای دسترسی به دریا پیدا میکنید.. چون در سراسر این خط ساحلی طولانی، با دیوارهای ممتد ویلاسازی مواجه میشوید . 

در اغلب نقاط کشور با کمبود مسجد مواجه هستیم، ولی در قشر سرمایه دار ایرانی، کم پیش می آید که به جای ویلاسازی، مسجد بسازند یا به مستضعفین جامعه کمک کنند .

شیوه هفتم: گوشزد کردن شأنیت افراد است آقا! شما الگوی این جوانها هستید. آیا این کار در شأن شماست؟ آقای مهندس این کار از شما بعید است

خواهرم! شما با این سطح و سواد، این نوع رفتار در شأن شما نیست؟ مرتبه ی شما خیلی بیشتر از این چیزهاست

شأن بخشیدن به او باعث میشود که او یک مقداری به خودش بیاید .

شیوه هشتم: روش غیرمستقیم و به اصطلاح به در بگویید، دیوار بشنود

برای مثال فرد بدحجابی از روبرو می آید. شما حجاب خواهر یا همسر خود را تشویق کنید، به طوریکه شخص مقابل هم بشنود

آن شخص هم میشنود و رد میشود، ولی در ناخودآگاهش از این حرف شما تأثیر میگیرد .

در ضمن چون شخص بدحجاب، مستقیماً با شما روبرو نشده، پس از اینگونه اعتراضات هم ندارد نظیر: به تو چه! دلم میخواد! تو برو خودت رو درست کن! میخوام آزاد باشم! من جهنم خودم رو میرم، تو هم بهشت خودت رو برو! به فضولهاش مربوط نیست! ما رو تو قبر همدیگه نمیگذارند! لا اکراه فی الدین! عیسی به دین خود، موسی به دین خود! و از حرفهایی رایجی که معمولاً میزنند هم دیگر نمیزند .

شیوه نهم: روش گفتنِ مستقیم است خیلی راحت! آقا سلام علیک اگر اینکار را اینطوری کنید، بهتر است.. اینکاری که شما انجام میدهید، اشکال دارد 

روش مستقیم، با هر گونه تیپ شخصیتی و اعتقادی، معمولاً خوب جواب میدهد. معمولاً حتی از روی ظاهر هم که شده، افراد چشم میگویند و تشکر میکنند. چرا؟ چون شجاعت را در شما می بینند. شما خیلی راحت، مؤدب و قاطع جلو رفتید، سلام کردید و با او صحبت کردید .

 البته در این روش بهتر است که در فرصتی که او تنهاست، با او صحبت کنید.. چون خیلیها غرور دارند و دوست ندارند که جلوی دیگران به آنها تذکر داده شود .

شیوه دهم: روش درس عبرت گفتن است عاقبت فلان کار را ببین! دیدی فلانی آخر کارش چه شد؟ چند مثال و درس عبرتِ عینی و ملموس در آشنا، فامیل و همسایه بزنیم که این ره که تو میروی، به ناکجا آباد است
.

شیوه یازدهم: روش تعجبی است گاهی وقتها، شخص رویش نمیشود که به طور مستقیم به آن فرد بگوید که آقا یا خانم این کارتان بد است

در اینجا حداقل کاری که میشود کرد این است که از گناه تعجب کنیم و این تعجب را در چهره مان پررنگ کنیم  

همین حالت تعجبی ما، بعضیها را به خود می آورد که ای بابا من چه اشتباهی دارم انجام میدهم .

شیوه دوازدهم: روش جایگزینی است ما هم از دوستی با جنس مخالف نهی کنیم و هم اینکه ازدواجها را در جامعه آسان کنیم در حدیثی از پیامبر اکرم (ص) داریم که «کسی که ازدواج کند، نصف دینش را حفظ کرده است، پس در مابقی آن تقوای الهی داشته باشد .

در زمان فعلی، یک جوان سالیان سال است که از سن بلوغش میگذرد و تا زمان ازدواج که معمولاً بالای سی سالگی است، باید جلوی طغیان غریزه ی جنسی اش را بگیرد .

به سمت ازدواج هم که میرود، معمولاً با حقوقهای حداقلی که میگیرد، از عهده ی مخارج زندگی، اجاره بهای سنگین مسکن، پرداخت قسط و وام، خرج کمرشکن مراسم عروسی ومهریه های سنگین برنمی آید

الآن میلیونها دختر و پسر بالای سی سال که عموماً از قشر متوسط به پایین جامعه هستند ونتوانسته اند ازدواج کنند . شیوه سیزدهم: تفکیک و جدایی است گاهی با جدا کردن یک رفیق بد و یا تفکیک جنسیتی در بسیاری از اماکن، میتوان از وقوع خیلی از گناهان جلوگیری کرد و روزی است که ستمکار دستهای خود را میگزد [و] میگوید: ای کاش با پیامبر راهی برمیگرفتم؛ ای وای، کاش فلانی را دوست [خود] نگرفته بودم.» (سوره فرقان، آیات ٢٨ و ٢٩ .

شیوه چهاردهم: یاد مرگ است بهترین ابزار و وسیله برای امر به معروف و نهی از منکر، یاد مبدأ و معاد است. 

فردای قیامت باید حساب پس بدهیم. شب اول قبر داریم و از سرگردانی و رسوایی صحرای محشر به خدا پناه میبریم .

شیوه پانزدهم: روش قرآنی و حدیثی است گاهی با بیان یک آیه از قرآن یا یک حدیث، میتوانیم به شخص تارک معروف و خطاکار تذکر بدهیم .

آیات مربوط به امر به معروف و نهی از منکر، ربا، اسراف، خوردن مال یتیم، دزدی، دروغ، قمار، غیبت و .. را حفظ کنیم و در موقعیت مناسب برای دیگران بخوانیم

قرآن و حدیث ذهن آنها را محکم میکند و اطمینان قلبیشان را بیشتر میکند .

گاهی با خواندن یک شعر و ضرب المثل خوب، میتوانیم افراد را متوجه کارشان کنیم 

البته باید ببینیم که کدام روش و در رابطه با چه شخصی به کار می آید.. هر سخن جایی و هر نکته مقامی دارد .

شیوه شانزدهم: توضیح علمی به فرد است برای نمونه خوردن غذاهای حرام، مصرف مشروبات الکلی و مواد مخدر، چه آسیبهایی را به سلامت جسمی و معنوی شخص وارد میکند .

ضرر طلا روی سیستم گردش خون مردان بیان شود.. نگهداری سگ و گربه در آپارتمان چه آلودگیها و بیماریهایی را ممکن است در پی داشته باشد، او را نسبت به آنها آگاه کنیم

. شیوه هفدهم: غیرت شخص را به خروش آوردن است مثلاً شخصی امام حسین (ع) را دوست دارد؛ اما در نمازش سستی میکند. مثلاً نماز نمیخواند یا چند روز در میان میخواند.  .

ما از داشته های او مثل محبت به اهل بیت (ع) استفاده میکنیم..غیرت او را به تحریک می آوریم، برای اینکه او نداشته هایش یا کار بدش را اصلاح کند .

شیوه هجدهم: روش پلکانی و تدریجی است برای مثال این جوانهای فشن که چندسالی یکبار هم که شده، بالاخره ممکن است پایشان به مسجد باز شود.. نباید با آنها برخورد بدی داشت  .

ما یک نگاه هم به خودمان بکنیم و عیبهای خودمان را هم ببینیم. آنها را با مسجد آشنا کنیم.. وقتی جذب مسجد بشوند، تدریجاً آن عیبهایشان هم برطرف میشود .

شیوه نوزدهم: ایجاد موج و جمعیتِ غالب است ذهن انسان و ضمیر ناخود آگاه او از غالب بودن و زیاد بودن جمعیت، اثر میگیرد .

باید چادریهای ما همه جا باشند و با حضور حداکثریشان، فضای غالب جامعه را به نفع خود کنند

خیلیها به خاطر جوّ موجود در جامعه، بی نماز یا بدحجاب شده اند.. متأسفانه فضای غالب جامعه هم با اینگونه افراد است .

شیوه بیستم: روش تنبیه، توبیخ و تهدید است مثل کسر حقوق و مزایا و محرومیت از مطلوبات او.. مثل لغو مرخصی و کسر پاداش و... یا مثلاً اگر این کار بد را انجام بدهی، رفاقتمان به هم میخورد

یا اگر دفعه ی دیگر همچنین کاری انجام بدهی یا حسابها را جابجا کردی، گزارش میدهم .

اگر دیدیم که فردی علناً در جایی نشسته و مواد مخدر میکشد یا قمار بازی میکند 

همچنین پارتیهای دختر و پسر، تخلفات تالارهای پذیرایی و قهوه خانه ها باید به آنها به نوعی تذکر بدهیم و اگر دیدیم حریف نمیشویم و از راه زبانی کار به جایی نمی بریم، بهترین کار این است که با پلیس ١١٠ تماس بگیریم و منکر را گزارش بدهیم .

قبلاً هم گفتیم که امر به معروف و نهی از منکرِ عملی، در اختیار حکومت اسلامی است و ما اجازه ی ورود زوری و قهری را نداریم

برای گزارش تخلفات اصناف، گرانفروشی، کم فروشی، احتکار و تقلب با سامانه ی ١٢۴ تماس بگیریم

. شماره ی تلفن وزارت اطلاعات ١١٣ و اطلاعات سپاه ١١۴ است که شما با تماس با این دو شماره میتوانید تمام موارد تخلفات حزبی، سیاسی، امنیتی، اداری، اقتصادی، بدعتها و انحرافات اخلاقی که در سطح جامعه وجود دارند را از این طریق پیگیری کنید . 

مثلاً نشر اکاذیب، دایر کردن خانه های فساد، منتشر کردن کتب ضدّ دینی، انتشار فیلمهای مبتذل، تخلفات مدیران، هدر دادن بیت المال، ایجاد بدعت در دین، عرفانهای کاذب، گروههای شیطان پرستی، شرکتهای هرمی، ایجاد درگیریهای قومی و قبیله ای، ایجاد اختلاف بین شیعه و سنی، باندهای پخش مواد مخدر، مشروبات الکلی، دیش و رسیور ماهواره، قاچاق کالا، طلا و ارز که میتوانیم به وزارت اطلاعات گزارش بدهیم . 

همچنین میتوانیم شماره ی ارگانهای مربوطه را از ١١٨ بگیریم و به آن سازمانها زنگ بزنیم و تخلفات را پیگیری کنیم

.

شیوه بیست و یکم: ترک مجلس گناه است بله! این حداقل کاری است که میتوان در مجلس گناه انجام داد وقتی انسان می بیند که نمیتواند آن مجلس را تغییر بدهد، حداقل کار این است که مجلس را ترک کند.. اما بهتر این است که در آن جلسه بماند و گناه را از آنجا بیرون کند .

شیوه بیست و دوم: روش عدم حضور است برای مثال خیلیها میگویند که فامیلی داریم که اهل گناه هستند. مواد مخدر میکشند، مشروبات الکلی مصرف میکنند، ماهواره در خانه شان روشن است، تقیدات مذهبی ندارند، نسبت به نماز، روزه و سایر واجبات الهی بی اعتنا هستند، بی حجاب هستند، رعایت محرم و نامحرمی را نمی کنند و نظایر آن .

خوب! ما با این اشخاص که از فامیل و نزدیکان ما هم هستند، چگونه رفتار کنیم؟ البته ما اجازه ی قطع رحم را نداریم .

اینجا دو حالت پیش می آید حالت اول: این است که احساس کنیم که رفت و آمد ما باعث میشود که او گناهانش را کم کند، یعنی او از معاشرت با ما اثر بگیرد، اینجا باید که به خانه ی او رفت و آمد داشته باشیم مثلاً اگر ما به خانه شان میرویم، ماهواره را خاموش میکنند یا بساط مواد مخدر و مشروب را جمع میکنند اگر یک خانواده ی متدیّن به یک مجلس عروسی بروند، ممکن است که آنها دیگر اختلاط و رقص زن و مرد نداشته باشند یا شرب خمر نکنند؛ در این مواقع باید رفت تا گناه را به صفر رساند یا خیلی کم کرد

.

اما حالت دوم: اگر ما با این خانواده که اهل گناه هستند، چه رفت و آمد داشته باشیم و چه نداشته باشیم، برای آنها خیلی فرق نمیکند و آنها در حضور ما هم به کارهای خود ادامه میدهند 

نه! اینجا دیگر نباید رفت.. نه تنها آنها تأثیر نمیگیرند، بلکه ممکن است که خانواده ی ما هم اثر بد بگیرند اما آیا باید صله ی رحم را قطع کرد؟ نه! اینجا ما به آن مهمانی یا جلسه نمیرویم.. اما تلفنی، با پیامک، هدیه و .. جویای احوالشان هستیم .

شیوه بیست و سوم: روش عضویت است در کانونهای فرهنگی مساجد، کتابخانه، در انجمنهای علمی دانشگاه او را عضو کنیم و به تدریج نقش او را در اینگونه مراکز پررنگ کنیم.. از طریق فضای مثبتی که در این مراکز است، شخص به مرور تأثیر میگیرد .

شیوه بیست و چهارم: آگاه کردن افکار عمومی است میتوان به روشهای مختلف، جامعه را نسبت به یک منکر آگاه کرد و حساسیت یک موضوع را بالا برد و همه را با خود همسو کرد.. اینطوری امر به معروف و نهی از منکر، اثرش بیشتر خواهد شد .

برای نمونه: رسانه های جمعی (دیداری و نوشتاری) برای ایجاد حساسیت در یک مسابقه ی فوتبال، از چند روز قبل شروع به تبلیغات وسیعی میکنند، به گونه ای که حتی افراد غیرفوتبالی هم کم کم جذب میشوند و مسابقه و اخبار آن را پیگیری میکنند . 

گاهی امر به معروف و نهی از منکر باید در چنین سطحی انجام شود. این کار باعث میشود که مردم بیدار شوند .

شیوه بیست و پنجم: مطالبه کردن از مسئولین است به تعبیر مقام معظم رهبری "بزرگترین منکرات، منکراتی است که مسئولین انجام میدهند

برای مثال مسئولی که از روی جهل یا عناد منکری را انجام میدهد.. اختلاس میکند. در انجام وظایفش کوتاهی میکند. حرف میزند و عمل نمیکند آشنابازی میکند. قانون را دور میزند. همایشهای فرمایشی برگزار میکند.. بودجه ی مملکت را صرف ریخت و پاش و خرید ساختمانهای مجلل و ماشینهای مدل بالا میکند برای گرفتن پست بهتر، رشوه میدهد.. از موقعیت دولتی، سوءاستفاده میکند با دلالان، قاچاقچیان، نمایندگان مجلس و مدیران دولتی، لابی و تبانی میکند.. جنس وارد میکند. انحصار درست میکند به نفع حزب یا وابستگان خود، بخشنامه و تعرفه صادر میکند.. در مناقصه ها به منافع شخصی چشم دارد به جای واگذاری پروژه ها به بخش خصوصی، برای خودش شرکت میزند و پروژه برمیدارد حقوقهای کلان میگیرد.. منابع طبیعی و محیط زیست را با مجوزهای ویلاسازی تخریب میکند به انجام شرعیات و نماز در اداره ی خود پایبند نیست .. افراد متدیّن را کنار میگذارد.. خود و زیرمجموعه اش با مردم رفتار درستی ندارند 

در اینجا مردم نباید بگذارند که او آن منکر را انجام دهد .

مطالبه، یعنی به آن مسئولی جرئت بدهیم که مؤمن است و میخواهد کارها را به درستی انجام بدهد؛ و جرئت آن مسئولی که خطا میکند را بگیریم

. شیوه بیست و ششم: روش درخواست عمومی است با تجمع، تحصن، کمپین استفاده از پلاکاردها، طومار، امضاهای اینترنتی یا به هر شکل دیگری، از مسئولی کاری را درخواست کنیم

این درخواست باید عمومی باشد و منافع آن هم به افراد زیادی از جامعه برگردد

البته باید حواسمان باشد که کار خلاف قانون نباید انجام گیرد.. تجمع و تحصن باید طبق قانون و مجوز انجام شود و مسئولین امر هم باید انعطاف به خرج دهند و جلوی این گونه جریانات دینی و مذهبی نایستند . .شیوه بیست و هفتم: بذل مال و جان است

مثلاً برای جلوگیری از فعالیت نصّاب ماهواره، فروشنده ی مواد مخدر، چند نفر مؤمن مسجدی، بانی خیر شوند و به او سرمایه ی یک کار آبرومند بدهند یا یک شغل آبرومند با درآمد مکفی، برای او پیدا کنند .

چند نفر متدیّن میتوانند با هم بانی شوند و یک فروشگاه لباس اسلامی تأسیس کنند یا با مشارکت همدیگر، فروشگاه لوازم التحریر و کالاهای فرهنگی اسلامی دایر کنند؛ همچنین با مساعدت آموزش پروش و افراد خیّر، مدارس و سیستم آموزشی دینی برپا کنند . .امام خمینی (ره) در تحریرالوسیله میفرماید "اگر بذل مالِ قابل توجهی اثر دارد، بذل مال واجب است و اگر بذل جان اثر دارد، بذل جان، واجب است

.

در خاتمه یاد می کنیم از شهدای امر به معروف و نهی از منکر و نثار ارواح مطهرشان صلواتی را هدیه می کنیم. «اللهمّ صلّ علی محمّد و آل محمّد و عجّل فرجهم

. 

بسیج دانشجویی مرکز آموزش کشاورزی امام خمینی (ره) کرج